Main Article Content
Celem artykuł było rozpoznanie zmian w liczebności i strukturze targowisk oraz ich znaczenia w łańcuchu dostaw żywności, szczególnie dystrybucji lokalnych produktów. Omówiono przemiany zachodzące w funkcjonowaniu targowisk stałych i sezonowych w Polsce w latach 2015–2021, ze wskazaniem dużego zróżnicowania w tym zakresie. Zwrócono uwagę na funkcję, jaką spełniają targowiska w Polsce, zwłaszcza na poziomie lokalnym, co jest powodem określonego wsparcia ich rozwoju. Dokonano szerokiego przeglądu literatury i wykorzystano wtórne dane statystyki masowej oraz posłużono się współczynnikiem zmienności. Podjęto dyskusję i refleksję na temat możliwości rozwoju sprzedaży bezpośredniej poprzez targowiska stacjonarne.
Article Details
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa [ARiMR], 2010: M.7.4 Wsparcie inwestycji w tworzenie, ulepszanie i rozwijanie podstawowych usług lokalnych dla ludności wiejskiej, w tym rekreacji i kultury, i powiązanej infrastruktury Inwestycje w targowiska lub obiekty budowlane przeznaczone na cele promocji lokalnych produktów, Dane na dzień 31.10.2022 r., [źródło elektroniczne] https://www.gov.pl/web/arimr/m74-wspar-cie-inwestycji-w-tworzenie-ulepszanie-i-rozwijanie-podstawowych-uslug-lokalnych-dla-ludnosci-wiejskiejw-tym-rekreacji-i-kultury-i-powiazanej-infrastruktury [dostęp: 10.12.2022].
Bank Danych Lokalnych, [źródło elektroniczne] https://bdl.stat.gov.pl/bdl/dane/podgrup/tablica [dostęp: 23.11.2022].
Bieszk-Stolorz B., Felsztyńska I., 2018: Analiza statystyczna wysokości poboru opłat targowych w Szczecinie w latach 2002–2015, Studia i Prace WNEiZ US, 54(1), 65–76.
Borowska A., 2015: Outdoor markets as a regional food distribution channel in Poland between 2004 and 2013, Annals of Marketing Management & Economics, 1(2), 5–14.
Burch D., Lawrence G.A., 2005: Supermarket Own Brands, Supply Chains and the Transformation of the Agri-food System, International Journal of Sociology of Agriculture and Food, 13(1), 1–18.
CBOS, 2013: Jak i gdzie kupujemy żywność? Komunikat z badań, BS/94, [źródło elektroniczne] https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2013/K_094_13.PDF [dostęp: 25.01.2023].
Christopher M., 2000: Logistyka i zarządzanie łańcuchem dostaw. Strategie obniżki kosztów i po-prawy poziomu usług, Polskie Centrum Doradztwa Logistycznego, Warszawa.
Ciechomski W., 2014: Handel targowiskowy w Poznaniu – diagnoza stanu rozwoju, preferencje klientów, tendencje zmian, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Handlu i Usług w Poznaniu, 28, 25–46.
Cyran K., 2013: Preferencje konsumentów w zakresie miejsc zakupów żywności jako wyznacznik możliwości rozwoju handlu na targowiskach i bazarach, Zeszyty Naukowe SGGW Polityki Europejskie, Finanse i Marketing, 10(59), 142–155.
Dębek M., 2014: Handel w przestrzeni zurbanizowanej – zarys form i ich funkcji z perspektywy ludzkich potrzeb, [w:] R. Masztalski (red.), Współczesne funkcje handlowe wybranych małych miast województwa dolnośląskiego, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław, 63–82.
Dzieciuchowicz J., 2012: Nowa geografia handlu, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica, 12, 37–53.
Dzieciuchowicz J., 2013: Handel w przestrzeni wielkomiejskiej – przykład Łodzi, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Glumińska-Pawlic J., 2003: Samodzielność finansowa jednostek samorządu terytorialnego w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Główny Urząd Statystyczny [GUS], (2016). Rynek wewnętrzny w 2015 r., Warszawa.
Główny Urząd Statystyczny [GUS], (2018). Rynek wewnętrzny w 2017 r., Warszawa.
Główny Urząd Statystyczny [GUS], (2020). Rynek wewnętrzny w 2019 r., Warszawa.
Główny Urząd Statystyczny [GUS], (2021). Rynek wewnętrzny w 2020 r., Warszawa.
Główny Urząd Statystyczny [GUS], (2022). Rynek wewnętrzny w 2021 r., Warszawa.
Gonzalez S., Waley P., 2013: Traditional Retail Markets: The New Gentrification Frontier? Anti-pode, 45(4), 965–983.
Gregor B., Kalińska-Kula M., 2018: Rozwój handlu internetowego i jego uwarunkowania – perspektywa oferenta i nabywcy, Handel Wewnętrzny, 4(375), 110–120.
Grębowiec M., 2020: Grupy producentów jako współczesny element integracji wsi i poprawy konkurencyjności polskiego rolnictwa, [w:] A. Stolarska (red.), Wyzwania współczesnego rolnictwa, Wydawnictwo SGGW, Warszawa, 94–112.
Hamulczuk M., 2016: Czynniki warunkujące kierunki zmian handlu targowiskowego w Polsce, Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, 2(103), 69–77.
Kołosowski A., Jóźwiak A., 2012: Zrównoważony łańcuch dostaw, Systemy Logistyczne Wojsk, 38, 129–140.
Komisja Europejska, 2020: Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-społecznego i Komitetu Regionów, Strategia „od pola do stołu” na rzecz sprawiedliwego, zdrowego i przyjaznego dla środowiska systemu żywnościowego, [źródło elektroniczne] https://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:ea0f9f73-9ab2-11ea-9d2d-01aa75ed71a1.0015.02/DOC_1&format=PDF [dostęp: 10.12.2022].
Kosicka-Gębska M., Tul-Krzyszczuk A., Gębski J., 2011: Handel detaliczny żywnością w Polsce, wyd. 2, Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
Kosicka-Gębska M., Tul-Krzyszczuk A., Gębski J., 2009: Handel detaliczny żywnością w Polsce, Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
Kozłowska-Burdziak M., Przygodzka R., 2019: Grupy producentów rolnych – szanse i bariery rozwoju, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.
KPMG, (2020). Nowa rzeczywistość: konsument w dobie COVID-19, Warszawa, [źródło elektroniczne] https://kpmg.com/pl/pl/home/insights/2020/09/raport-nowa-rzeczywistosc-kon-sument-w-dobie-covid-19-jak-zmienily-sie-zwyczaje-zakupowe-polakow-w-czasie-ko-ronawirusa.html [dostęp: 26.01.2023].
Kropiwnicki J., 2003: Fenomen bazarów, Acta Universitatis Lodziensis, 170, 107–120.
Kulawiak A., 2020: Rola i znaczenie placów targowych w dużym mieście – przykład Łodzi, Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 34(2), 86–101.
Maciejewski G., 2017: Formy handlu detalicznego w Polsce w ocenie konsumentów, Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, 316, 142.
Masztalski R., (red.) 2014: Współczesne funkcje handlowe w wybranych małych miastach województwa dolnośląskiego, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław.
McKinsey & Company, 2021: Disruption and Uncertainty – The State of Grocery Retail 2021: Europe, McKinsey, [źródło elektroniczne] https://www.eurocommerce.eu/app/uploads/2022/08/Disruption-and-Uncertainty-The-State-of-Grocery-Retail-2021-Europe-final.pdf [dostęp: 29.12.2022].
Michalak, S., Sojkin, B., 2018: Targowiska jako miejsca zakupu mieszkańców dużych miast w Polsce, Handel Wewnętrzny, 4(375), 237–339.
Milewska A., Parlińska A., 2021: Finanse lokalne – dysfunkcje, dylematy, wyzwania, Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
Naczelny Sąd Administracyjny, 2014: Wyrok z dnia 2 września 2014 r. (sygn. akt I FSK 379/14).
Nąć U., 2021: Konsument żywności na rynku usług e-commerce w Polsce podczas pandemii COVID-19, Wydział Ekonomiczny, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie [praca licencjacka].
Nowakowska-Grunt J., Starostka-Patyk M., (red.) 2017: Logistyka dystrybucji, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa.
Obrzut J., Olech E., Kuboń M., Borusiewicz A., Żuchowski I., 2021: Analysis of customers’ preferences in the aspect of modernization or formation of distribution channels of organic products, Economics and Organization of Logistics, 6 (2), 33–47.
Obwieszczenie Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej z dnia 22 lipca 2021 r. w sprawie górnych granic stawek kwotowych podatków i opłat lokalnych na rok 2022 (M.P. 2021, poz. 724).
Pierwszy Prtal Rolny [PPR], 2016: Polacy lubią bazary, [ źródło elektroniczne] https://www.ppr.pl/wiadomosci/aktualnosci/polacy-lubia-bazary-160943 [dostęp: 26.01.2023].
Płaziak M., Szymańska A.I., 2016: Czynniki warunkujące atrakcyjność dokonywania zakupów na placach targowych Krakowa, Przedsiębiorczość – Edukacja, 12, 217–232.
Powęska H., 2002: Przestrzenny wymiar handlu transgranicznego w Polsce w ostatniej dekadzie XX wieku, Geopolitical Studies, 9, 5–118.
Praska Giełda Spożywcza, 2018: Renesans handlu na targowiskach, Warszawa, [źródło elktroniczne] https://www.praskagieldaspozywcza.pl/renesans_handlu_na_targowiskach/ [dostęp:12.01.2023].
PSR, 2020: Charakterystyka gospodarstw rolnych w 2020 r. [źródło elektroniczne] https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rolnictwo-lesnictwo/psr-2020/powszechny-spis-rolny-2020-charakterystyka-gospodarstw-rolnych-w-2020-r-,6,1.html [dostęp: 01.12.2022].
Rakowski J., 2000: Targowiska i bazary jako problem społeczny, Handel Wewnętrzny, 6, 23–27.
Rozporządzenie ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 2 marca 2018 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej na operacje typu „Inwestycje w targowiska lub obiekty budowlane przeznaczone na cele promocji lokalnych produktów” w ramach poddziałania „Wsparcie inwestycji w tworzenie, ulepszanie i rozwijanie podstawowych usług lokalnych dla ludności wiejskiej, w tym rekreacji, kultury i powiązanej infrastruktury” objętych Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 (Dz.U.2018, poz. 468).
Rozporządzenie ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 20 lipca 2016 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej na operacje typu „Inwestycje w targowiska lub obiekty budowlane przeznaczone na cele promocji lokalnych produktów” w ramach poddziałania „Wsparcie inwestycji w tworzenie, ulepsza-nie i rozwijanie podstawowych usług lokalnych dla ludności wiejskiej, w tym rekreacji, kultury i powiązanej infrastruktury” objętych Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 (Dz.U.2016, poz. 1230).
Rozporządzenie ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 23 sierpnia 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej na operacje typu „Inwestycje w targowiska lub obiekty budowlane przeznaczone na cele promocji lokalnych produktów” w ramach poddziałania „Wsparcie inwestycji w tworzenie, ulepszanie i rozwijanie podstawowych usług lokalnych dla ludności wiejskiej, w tym rekreacji, kultury i powiązanej infrastruktury” objętych Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (Dz.U.2019, poz. 1704).
Rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 20 marca 2020 roku w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz.U. 2020, poz. 491).
Rutkowski K., Cichosz M., Pluta-ZarembaA., Zaremba M., 2005: Logistyka dystrybucji. Specyfika. Tendencje rozwojowe. Dobre praktyki, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa.
Serafin R, Pilis D., 2020: Przykłady organizacji krótkich łańcuchów dostaw żywności, Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Krakowie, Kraków.
Sieczko A., 2008: Tworzenie rynku produktów tradycyjnych i regionalnych, Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie, Problemy Rolnictwa Światowego, 4(19), 397–407.
Sławińska M., 2013: Przedsiębiorstwo handlowe. Ekonomika – Zarządzanie – Procesy, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań.
Sojkin B., Michalak Sz., 2018: Targowisko jako miejsce zakupów mieszkańców dużych miast w Polsce, Handel Wewnętrzny, 4(375), 327–339.
Stolarska A., 2018: Non-agricultural self-employment as a factor of economic inclusion of the rural population, Ekonomia i Środowisko, 64, 181–190.
Strzębicki D., 2020: Rozwój sprzedaży posiłków przez Internet, Zeszyty Naukowe. Turystyka i Rekreacja, 1, 59–71.
Szumilak J., (red.) 2004: Handel detaliczny. Funkcjonowanie i kierunki rozwoju, Oficyna Ekonomiczna, Kraków.
Szymańska E.J., Żuchowski I., Kruszyński M., 2021: Organizacja łańcuchów dostaw na wybranych rynkach produkcji roślinnej w Polsce, Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
Świetlik K., 2020: Handel targowiskowy w Polsce. Stan w latach 2008–2018 i perspektywy, Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, 3(364), 101–124.
Urząd Gminy Wiązowna, 2019: Targowisko Gminne “Mój Rynek”. Zapraszamy na uroczyste otwarcie, [źródło elektroniczne] https://tuwiazowna.pl/targowisko-gminne-moj-rynek-zapraszamy-na-uroczyste-otwarcie/ [dostęp: 30.12.2022].
Urząd m.st. Warszawy, 2019: Targowiska i samodzielne stoiska handlowe – korzystanie i opinie warszawiaków. Raport z badania, 2019, Warszawa, [źródło elektroniczne] https://biznes.um.warszawa.pl/documents/12024633/23566256/Badanie+2019.pdf/baa59643-3ecf-1f59-c809-f0f3569794a3?t=1621594152068 [dostęp: 27.01.2023].
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. 2021, poz. 1128).
Ustawa z dnia 29 października 2021 r. o ułatwieniach w prowadzeniu handlu w piątki i soboty przez rolników i ich domowników (Dz.U. 2021, poz. 2290).
Ustawa z dnia 15 grudnia 2021 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia prowadzenia przez rolników rolniczego handlu detalicznego (Dz.U. 2022, poz. 138).
Watson P., 2006: Ideas a history from fire to Freud, Phoenix Yard Books, London.
wFirma, 2022: Targowiska online a wpływ na rozwój sklepów internetowych, Poradnik Przed-siębiorcy, [źródło elektroniczne: https://poradnikprzedsiebiorcy.pl/-targowiska-online-a-wplyw-na-rozwoj-sklepow-internetowych [dostęp: 21.12.2022].
Wieliczko B., 2018: System oceny wsparcia programów rozwoju obszarów wiejskich 2014–2020, Problemy Rolnictwa Światowego, 18(1), 309–318.
Wojcieszak-Zbierska M., 2021: Krótkie łańcuchy dostaw szansą dla lokalnych przedsiębiorców rolnych, Turystyka i Rozwój Regionalny, 15, 139–149.
Wojdacki K.P., 2016: Terytorialne zróżnicowanie rozwoju handlu targowiskowego w Polsce – analiza statystyczna, Problemy Zarządzania, 14, 1(57), 212–231.
Downloads
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.